جایزه معماری آقاخان یکی از جوایز معتبر جهانی در زمینه معماری است که هر سه سال یکبار توسط بنیاد آقاخان اهدا می‌شود. این جایزه به پروژه‌هایی تعلق می‌گیرد که در حوزه‌های معماری، طراحی شهری، حفاظت از بناهای تاریخی، طراحی فضاهای سبز و توسعه پایدار در جوامع مسلمان موفق عمل کرده‌اند. این جایزه در سال ۱۹۷۷ توسط کریم آقاخان چهارم، رهبر اسماعیلیان نزاری، پایه‌گذاری شد و از آن زمان تاکنون دوره‌های متعددی برگزار شده است. هدف اصلی این جایزه، معرفی و حمایت از پروژه‌هایی است که علاوه بر زیبایی و کیفیت فنی، به مسائل اجتماعی و فرهنگی جوامع مسلمان نیز پاسخ می‌دهند. اهمیت ویژه‌ای به بهره‌گیری از منابع محلی، فناوری‌های مناسب و راه‌حل‌های نوآورانه در طراحی داده می‌شود. از ویژگی‌های برجسته این جایزه می‌توان به جایزه نقدی مجموع یک میلیون دلار اشاره کرد که بین برندگان تقسیم می‌شود. داوری این جایزه بر عهده گروهی از معماران و متخصصان بین‌المللی است که پروژه‌ها را بر اساس معیارهایی مانند نوآوری، تأثیر اجتماعی، استفاده بهینه از منابع و پایداری ارزیابی می‌کنند. پروژه‌های برگزیده می‌توانند شامل ساختمان‌های مسکونی، عمومی، فرهنگی، مذهبی، پروژه‌های مرمتی و طراحی فضاهای طبیعی باشند. برخلاف برخی جوایز دیگر معماری که بیشتر بر روی دستاوردهای فردی تمرکز دارند، جایزه آقاخان تأکید دارد بر نقش پروژه‌ها در بهبود کیفیت زندگی و حفظ فرهنگ جوامع مسلمان. یکی از نمونه‌های موفق این جایزه، مسجد بیت‌الروف در داکا، بنگلادش است که توسط معمار مارینا طباسوم طراحی شده و به خاطر استفاده هوشمندانه از نور و تهویه طبیعی تحسین شده است. در نهایت، جایزه معماری آقاخان نه تنها نمادی از افتخار در معماری محسوب می‌شود بلکه به عنوان یک محرک مهم برای پیشبرد معماری پایدار، فرهنگی و انسانی در جوامع مختلف به ویژه مسلمانان عمل می‌کند.
چیزی که جایزه معماری آقاخان را متمایز می‌کند
جایزه معماری آقاخان با بسیاری از جوایز معماری معمول تفاوت دارد چون بیشتر به پروژه‌ها و تأثیر آن‌ها روی زندگی مردم توجه می‌کند، نه فقط به کارهای فردی معماران. در حالی که برخی جوایز بیشتر روی خلاقیت‌های شخصی و سبک‌های نوآورانه معماران تمرکز دارند، جایزه آقاخان اهمیت زیادی به این می‌دهد که یک پروژه چقدر توانسته نیازهای اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی جامعه‌اش را برآورده کند.
این جایزه همچنین به استفاده از مواد و روش‌های ساخت بومی اهمیت می‌دهد و به دنبال راه‌حل‌های پایدار و متناسب با فرهنگ منطقه است. بنابراین، پروژه‌هایی که به حفظ محیط زیست و فرهنگ محلی اهمیت می‌دهند، بیشتر مورد توجه قرار می‌گیرند.
در مقایسه، برخی جوایز دیگر بیشتر روی نوآوری فنی، طراحی‌های جدید و شهرت معمار تمرکز دارند، ولی آقاخان بیشتر دنبال معماری است که به بهبود کیفیت زندگی در جوامع مسلمان کمک کند و حس مسئولیت‌پذیری اجتماعی را در طراحی‌ها تقویت کند.
بنیاد جایزه معماری آقاخان فهرست ۱۹ پروژه‌ای که به مرحله نهایی شانزدهمین دوره این جایزه معتبر راه یافته‌اند را اعلام کرد
این پروژه‌ها از بین ۳۶۹ اثر نامزد شده توسط هیئت داوران مستقل انتخاب شده‌اند و برای کسب بخشی از جایزه یک میلیون دلاری که از بزرگ‌ترین جوایز معماری جهان به شمار می‌رود، با هم رقابت خواهند کرد.
در این فهرست نامزدهای نهایی، هتل ماجرا در هرمز و ایستگاه مترو جهاد تهران نیز حضور دارند.
هتل ماجرا در هرمز که توسط استودیو معماری ZAV و به سرپرستی محمدرضا قدوسی طراحی شده، با گنبدهای رنگارنگ خود، هم اقامتگاهی برای گردشگران و هم مکانی اجتماعی برای ساکنان جزیره فراهم کرده است.
ایستگاه مترو جهاد تهران که توسط استودیو معماری KA طراحی شده، جایگزین سازه‌های فرسوده قبلی شده و با نمای آجری و طراحی انسانی‌اش، به یکی از نمادهای شاخص شهری پایتخت تبدیل شده است.
پروژه‌های راه‌یافته به مرحله نهایی توسط تیمی متشکل از معماران، شهرسازان، مهندسان سازه و کارشناسان حفظ بناهای تاریخی، از نزدیک مورد ارزیابی میدانی قرار گرفته‌اند. هیئت داوران اصلی تابستان امسال جلسات نهایی خود را برگزار کرده و برندگان را معرفی خواهند کرد.
